του Νίκου Γαργαλάκου
Εν έτει 2015, η Pixar μάς χάρισε ένα έργο που θα μείνει στην ιστορία ως μια από τις καλύτερες ταινίες κινουμένων σχεδίων όλων των εποχών. Ο λόγος για το βραβευμένο με Όσκαρ Καλύτερου Animation ψυχαναλυτικό αριστούργημα «Inside Out» («Τα Μυαλά που Κουβαλάς»), ένα τρυφερό γράμμα στο παιδί που κάποτε ήμασταν και σε όσα το καθόρισαν, με ειδική μνεία στη λυτρωτική έως θεραπευτική διάσταση του να αγκαλιάζεις και να βιώνεις στο 100% τα συναισθήματά σου, αντί να τα καταχωνιάζεις μέσα σου και να δηλητηριάζεσαι από τα απόνερά τους.
Φέτος, σχεδόν μία δεκαετία αργότερα, «Τα Μυαλά που Κουβαλάς 2» («Inside Out 2») έρχονται να πιάσουν το νήμα από εκεί που το άφησε η ταινία του σκηνοθέτη Πιτ Ντόκτερ, ο οποίος εδώ περιορίζεται σε ρόλο παραγωγού (το σίκουελ σκηνοθετεί ο Κέλσι Μαν). Χρησιμοποιώντας, δηλαδή, τον οδικό χάρτη της πρώτης ταινίας, περιηγούνται στο επόμενο κεφάλαιο της ζωής μας: Πλέον, τα αθώα παιδικά χρόνια παραδίδουν τη σκυτάλη σε μια καταιγίδα σύνθετων και αντικρουόμενων συναισθημάτων, φέρνοντάς μας στο κατώφλι της… εφηβείας.
Στη θεωρία, το μονοπάτι για το νεοεισερχόμενο σίκουελ του «Inside Out» ήταν ανηφορικό. Η ταινία είχε ως στόχο να σταθεί στο ύψος ενός εκ των καλύτερων animation τίτλων όλων των εποχών, αλλά και να κερδίσει ξανά από την αρχή το κοινό, γεφυρώνοντας ένα χάσμα μίας σχεδόν δεκαετίας από την κυκλοφορία της πρώτης ταινίας. Τελικά, τα κατάφερε σε όλα τα μέτωπα, κερδίζοντας όχι μόνο τους κριτικούς, αλλά και σπάζοντας ταμεία, για να αποδείξει έμπρακτα ότι συνιστά ένα οικουμενικό φαινόμενο που δεν κάμπτεται από διαφορετικές γλώσσες και κουλτούρες. Με box office που έχει ήδη ανέλθει στα 730 εκατομμύρια δολάρια μέσα σε λίγες μόνο ημέρες κυκλοφορίας, πρόκειται για την ταινία με τις μεγαλύτερες φετινές εισπράξεις παγκοσμίως. Αναμένεται, μάλιστα, να είναι η πρώτη που θα σπάσει, εντός του 2024, το φράγμα του 1 δισ. δολαρίων.
Ελάτε, λοιπόν, να αναλύσουμε μαζί το φαινόμενο «Inside Out 2».
ΥΠΟΘΕΣΗ: Η Χαρά, μαζί με τον Φόβο, τον Θυμό, τη Λύπη και την Αηδία αποτελούν τα πρωτογενή συναισθήματα που κατοικούν στο κέντρο ελέγχου του εγκεφάλου της Ράιλι. Είναι οι φωνούλες µέσα στο κεφάλι της, οι οποίες διατείνονται ότι ξέρουν απ’ έξω κι ανακατωτά το µυαλό που κουβαλά. Ή, τουλάχιστον, έτσι πιστεύουν. Έξαφνα, ένα καλοκαίρι, βλέπουν τη θέση τους να κλονίζεται από την έλευση νέων, πιο πολύπλοκων συναισθημάτων, τα οποία προαναγγέλλουν το πέρασμα του παιδιού στην εφηβική ηλικία.
Τα πάντα, λοιπόν, αλλάζουν όταν στη νέα ταινία κινουµένων σχεδίων των στούντιο της Disney και της Pixar µάς συστήνεται ένα νέο συναίσθηµα: Η Ανησυχία, μαζί με την υπόλοιπη κομπανία της (σ.σ. η Ζήλια, η Ντροπή και η Ανία). Είναι τα δευτερογενή συναισθήματα, που προκύπτουν από τη σύνθεση δύο ή περισσότερων πρωτογενών (π.χ. θυμός + φόβος + λύπη). Αυτά μπορούν να είναι θελκτικά, βοηθώντας το άτομο να μην εκφράσει κάποιο φαινομενικά επίπονο ή οδυνηρό βασικό συναίσθημα, κάτι που συνιστά μια πρόσκαιρη ανακούφιση, αλλά έχει το τίμημά του μακροπρόθεσμα. Μπορούν, ακόμη, να συμβάλουν στη βελτίωση της κοινωνικής συμπεριφοράς και ενσωμάτωσης του ατόμου στο σύνολο, παροτρύνοντάς το να συμμορφωθεί με τους κανόνες του περίγυρου και να αποκτήσει φραγμούς.
Ωστόσο, χωρίς αποτελεσματική διαχείριση, τα δευτερογενή συναισθήματα μπορούν να θέσουν το άτομο υπό την καθολική τους επήρεια, απωθώντας τα πρωτογενή και οδηγώντας σε σπασμωδικές παρορμήσεις, καθεστώτα άρνησης και αδυναμίας διαχείρισης ή ακόμη και βίωσης πρωτογενών συναισθημάτων, όπως βλέπουμε να συμβαίνει με τη μικρή Ράιλι. Τότε, το άτομο κινδυνεύει να καταστεί έρμαιο ψυχοσωματικών διαταραχών, να εκδηλώσει χαμηλή αυτοεκτίμηση, απογοήτευση και ή και παραίτηση, χάνοντας την ευκαιρία να επεξεργασθεί πολύτιμες γνώσεις για τον εαυτό του και να αναλάβει δράση – μέσα από τα πρωτογενή συναισθήματα.
Στην ταινία, βλέπουμε ότι η Ανησυχία μετατρέπεται σε κινητήριο μοχλό υπερανάλυσης πράξεων, λεγομένων και συναισθημάτων στο μυαλό της Ράιλι. Έτσι, σιγά σιγά, η τελευταία χάνει ολοένα και περισσότερο τον εαυτό της (απόρροια αυτού του ξέφρενου… πιλοταρίσματος), παρασύρεται στο να ενεργεί με υστεροβουλία, να λειτουργεί ως προβολή των θέλω συγκεκριμένων άλλων (οι καινούργιες παρέες και περιβάλλοντα στα οποία πρέπει πάση θυσία να διεισδύσει, να γίνει αποδεκτή και να ανελιχθεί στην κλιμακα), κυριεύεται από το άγχος να ανταποκριθεί επαρκώς στις απαιτήσεις της νέας της καθημερινότητας και τελικά οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια στη νοητική εξουθένωση και την ψυχική κατάρρευση. Όπως διαπιστώνουμε, η υπερανάλυση, που τελικά οδηγεί στην… παράλυση, δεν είναι μια υγιής στάση, αφού η Ράιλι αδυνατεί να βάλει φρένο στην εξουσία που έχουν πάνω της τα δευτερογενή συναισθήματα και ταυτόχρονα έχει καταπιέσει σε επικίνδυνο βαθμό τα βασικά, χάνοντας την ευκαιρία για μια γόνιμη αυτοαξιολόγηση και επίτευξη αυτογνωσίας.
Μέσα από το κέντρο ελέγχου και τα άδυτα του υποσυνείδητου της Ράιλι, πλοηγούμαστε στη συναισθηματική σύγχυση και τη γενικευμένη εσωτερική σύγκρουση και αναδόμηση που βιώνει, παράλληλα με την προσπάθεια των πρωτογενών συναισθημάτων να επανακτήσουν τον ρόλο τους, να της δώσουν το έναυσμα να βρει τον πραγματικό της εαυτό και να προχωρήσει σε δημιουργική δράση. Ανακαλύπτοντας τις ποικίλες πτυχές (σ.σ. συναισθήματα και πεποιθήσεις) που αρχίζουν να διαμορφώνουν την προσωπικότητά της, η Ράιλι διδάσκεται ότι θα πρέπει να μάθει να τις κατανοεί, να τις αποδέχεται, να τις διαχειρίζεται γόνιμα και να μην τις καταπνίγει, καθώς αυτός είναι ο μόνος δρόμος προκειμένου να διαμορφώσει έναν ισορροπημένο χαρακτήρα και τελικά να βρει το ποια πραγματικά είναι.
Αυτό είναι, με λίγα λόγια, το «Inside Out 2». Ένα ξέφρενο ταξίδι με μπόλικο χρώμα, φαντασία, χιούμορ, προσωποποιημένα συναισθήματα και τελικό προορισμό την αυτοσυνείδηση… μέσω της αυτογνωσίας· μια διαδικασία καθοριστική για την εξέλιξη του ατόμου. Την ίδια στιγμή, ένας τίτλος… εξίσου καθοριστικός για ένα ολόκληρο κινηματογραφικό είδος (ταινίες animation) αποκτά ένα άξιο σίκουελ! Κι εμείς, δεν έχουμε παρά να υποκλιθούμε σε αυτό το σπαρταριστό και συνάμα σκεπτόμενο franchise, το οποίο δεν γνωρίζει σύνορα.
ΤΟ ΠΟΡΙΣΜΑ ΜΑΣ: Επιφορτισμένη με το να διαχειριστεί την «κληρονομιά» ενός εκ των σημαντικότερων animation τίτλων όλων των εποχών, η νέα ταινία κινουµένων σχεδίων της Disney και της Pixar κερδίζει το στοίχημα τόσο στο ποιοτικό (περιεχόμενο) όσο και στο ποσοτικό (box office) σκέλος.
FILM PLANET 